Της Μαρίας Μόσχου
Η Δυτική Μακεδονία, για δεκαετίες η «καρδιά» της λιγνιτικής παραγωγής ρεύματος στην Ελλάδα, αλλάζει εποχή. Όπου κάποτε οι καμινάδες της Πτολεμαΐδας, του Αγίου Δημητρίου και του Αμυνταίου έβαφαν τον ουρανό με καπνό, τώρα σχεδιάζονται τα θεμέλια για την πράσινη και ψηφιακή Ελλάδα του μέλλοντος. Και στο κέντρο αυτής της μεταμόρφωσης βρίσκεται η ΔΕΗ, με ένα φιλόδοξο πλάνο συνολικών επενδύσεων ύψους άνω των 5,75 δισ. ευρώ, το οποίο φιλοδοξεί να μετατρέψει την περιοχή σε διεθνή κόμβο ενέργειας και τεχνολογίας.
PowerTech και όχι μόνο πάροχος ενέργειας
Η ΔΕΗ δεν είναι πια απλώς ο παραδοσιακός πάροχος ηλεκτρικής ενέργειας. Ο στρατηγικός της μετασχηματισμός αγγίζει τον πυρήνα της ταυτότητάς της. Με έμφαση στην πράσινη ενέργεια, στην τεχνολογία και στον ψηφιακό μετασχηματισμό, ο όμιλος κάνει πράξη το όραμα της PowerTech: ενός υβριδικού οργανισμού που παράγει, αποθηκεύει και προσφέρει ενεργειακές και ψηφιακές λύσεις αιχμής.
Κεντρικός άξονας αυτής της στρατηγικής είναι η μετατροπή των πρώην λιγνιτικών πεδίων της Δυτικής Μακεδονίας σε μια γιγαντιαία «πλατφόρμα» βιώσιμης ανάπτυξης, φιλοξενώντας υποδομές που, μέχρι πρότινος, έμοιαζαν μακρινές για την ελληνική περιφέρεια.
Το Mega Data Center που θα αλλάξει τα δεδομένα
Η ναυαρχίδα των νέων επενδύσεων είναι η δημιουργία ενός Mega Data Center στον ΑΗΣ Αγίου Δημητρίου. Πρόκειται για ένα τεχνολογικό έργο-ορόσημο που στην πρώτη του φάση θα φτάσει τα 300 MW ισχύος, ενώ διαθέτει σχεδιασμό για επέκταση σε Giga Data Center, ισχύος 1.000 MW – ένα από τα μεγαλύτερα της Ευρώπης.
Η επένδυση, αξίας άνω των 2,3 δισ. ευρώ για την αρχική φάση, έρχεται να καλύψει τη ραγδαία αυξανόμενη ζήτηση για αποθήκευση δεδομένων, υπηρεσίες cloud και εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης. Το ενδιαφέρον από παγκόσμιους τεχνολογικούς κολοσσούς, όπως οι Microsoft, Amazon και Google, ήδη εκδηλώνεται έντονα, με τη ΔΕΗ να έχει ξεκινήσει διαπραγματεύσεις για την ένταξη hyperscalers ως στρατηγικών εταίρων στο έργο.
Το νέο επενδυτικό σχέδιο της ΔΕΗ για νέες ψηφιακές υποδομές θα εξελιχθεί σε δύο φάσεις:
Σε πρώτη φάση, ο Όμιλος ΔΕΗ σχεδιάζει ένα Mega Data Center ισχύος 300 MW στον ΑΗΣ Αγίου Δημητρίου στη Δυτική Μακεδονία και συγκεκριμένα στο οικόπεδο που σήμερα βρίσκεται η αυλή λιγνίτη του σταθμού. Πρόκειται για μια μεγάλη επένδυση σε Ευρωπαϊκό επίπεδο. Η επένδυση ύψους περίπου €2,3 δισ. μπορεί να ολοκληρωθεί σε μόλις δύο χρόνια από τη δέσμευση με έναν hyperscaler. Ήδη, ο Όμιλος ΔΕΗ βρίσκεται σε διαβουλεύσεις με hyperscalers που έχουν εκφράσει ενδιαφέρον. Το έργο θα προχωρήσει αφού υπογραφεί δεσμευτική συμφωνία. Με συνολική έκταση κτιρίου 50.000 τ.μ., το mega data center θα μπορεί να καλύψει ανάγκες τεχνολογικών ομίλων για εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης και υπηρεσίες cloud.
Η παροχή της ενέργειας στο mega data center θα γίνεται απευθείας από τις μονάδες παραγωγής (behind-the-meter), όχι το δίκτυο. Με αυτό τον τρόπο οι ανάγκες του δεν θα επιβαρύνουν το εθνικό σύστημα ενέργειας. Για τις ενεργειακές ανάγκες του mega data center θα υλοποιηθούν επιπλέον δύο έργα:
- Αναβάθμιση της μονάδας Πτολεμαΐδα 5 από 350 MW σε CCGT 500 MW
- Νέα μονάδα φυσικού αερίου 100 MW (OCGT) στον Άγιο Δημήτριο
H ανάπτυξη μεγάλων Data Centers (ειδικά AI Data Centers) δημιουργεί δύο βασικές προκλήσεις: την επιβάρυνση του δικτύου (grid) και την εμπορική επίπτωση στην αγορά ενέργειας. Οι mega χρήστες απορροφούν μεγάλη ποσότητα ενέργειας, επιβαρύνοντας το δίκτυο και αυξάνοντας τις τιμές για τους υπόλοιπους καταναλωτές. Η λύση είναι η παραγωγή ενέργειας behind-the-meter, μοντέλο που υιοθετεί η ΔΕΗ.
Το αρχικό έργο των 300 MW θα έχει τη δυνατότητα επέκτασης σε 1.000 MW (Giga Data Center), εφόσον υπάρξει δέσμευση από hyperscalers. Η επέκταση αυτή θα απαιτήσει επιπλέον επένδυση €5,4 δισ. και για να υποστηριχθεί θα χρειαστούν και επιπλέον επενδύσεις €1,2 δισ. σε μονάδες ενέργειας στο χώρο της Πτολεμαΐδα 5 και στον Άγιο Δημήτριο. Ένα giga data center αποτελεί μεγάλο έργο σε παγκόσμιο επίπεδο.
Από τα Σπάτα στη Δυτική Μακεδονία: Ένα εθνικό δίκτυο ψηφιακής υποδομής
Το project δεν περιορίζεται στη βόρεια Ελλάδα. Η ΔΕΗ, μέσω της κοινοπραξίας Data in Scale (σε συνεργασία με την DAMAC), δρομολογεί και την κατασκευή ενός ακόμα υπερσύγχρονου data center στα Σπάτα Αττικής, με αρχική ισχύ 12,5 MW και δυνατότητα επέκτασης στα 25 MW. Με επένδυση 150 εκατ. ευρώ και στόχο την ολοκλήρωση ως το 2027, η συγκεκριμένη υποδομή θα ενισχύσει τον ρόλο της Αττικής ως ψηφιακού κόμβου στη Νοτιοανατολική Ευρώπη.
Παράλληλα, η συμμετοχή της ΔΕΗ στο διεθνές project “East to Med Data Corridor”, που συνδέει την Ευρώπη με την Ασία μέσω υποθαλάσσιων οπτικών ινών, εντάσσει τη χώρα στο παγκόσμιο δίκτυο μεταφοράς δεδομένων, αναβαθμίζοντας γεωστρατηγικά τον ρόλο της.
Πλήρης στροφή στην πράσινη ενέργεια
Η απόσυρση του λιγνίτη δεν είναι απλώς περιβαλλοντική αναγκαιότητα – είναι οικονομική και τεχνολογική επιλογή. Η ΔΕΗ έχει δεσμευτεί για πλήρη απολιγνιτοποίηση έως το 2026. Ήδη, στις λιγνιτικές εκτάσεις κατασκευάζονται φωτοβολταϊκά ισχύος 2.130 MW – ισοδύναμα με την κατανάλωση περίπου 715.000 νοικοκυριών.
Ανάμεσα σε αυτά ξεχωρίζουν:
- Ο σταθμός «Φοίβη» (550 MW)
- Το πάρκο στο Αμύνταιο (940 MW), σε συνεργασία με την RWE
- Ο σταθμός «Ηλιακό Βέλος 1» (200 MW)
- Ο σταθμός «Εξοχή 7» (80 MW)
- Ο σταθμός «Ακρινή» (80 MW)
Η ετήσια παραγωγή τους θα αποτρέψει την έκλυση εκατοντάδων χιλιάδων τόνων CO₂, ενώ συνολικά πάνω από 10 μικρότεροι φωτοβολταϊκοί σταθμοί θα συμβάλουν στο πράσινο ενεργειακό μίγμα της χώρας.
Καινοτομία στην αποθήκευση: Αντλησιοταμίευση και μπαταρίες
Για να αντιμετωπιστεί η στοχαστικότητα των ΑΠΕ, η ΔΕΗ προχωρά σε μεγάλης κλίμακας έργα αποθήκευσης:
- Δύο αντλησιοταμιευτικά έργα στα ορυχεία Καρδιάς και Νοτίου Πεδίου (συνολική ισχύς 560 MW)
- Έργα αποθήκευσης με μπαταρίες (BESS) ισχύος 300 MW, κοντά σε υπάρχοντες φωτοβολταϊκούς σταθμούς
Αυτές οι υποδομές επιτρέπουν την εξομάλυνση της παραγωγής ενέργειας, ενισχύοντας την ευστάθεια του συστήματος και την ενεργειακή ασφάλεια.
Υδρογόνο, ανακύκλωση και τηλεθέρμανση
Στο πνεύμα της κυκλικής οικονομίας, η ΔΕΗ σχεδιάζει:
- Την πρώτη βιομηχανικής κλίμακας μονάδα παραγωγής πράσινου υδρογόνου στο Αμύνταιο
- Μονάδα Waste2Energy (38 MW) με σύγχρονη αντιρρυπαντική τεχνολογία
- Επενδύσεις σε τηλεθέρμανση μέσω μονάδων ΣΗΘΥΑ (80 εκατ. ευρώ)
Πρόκειται για καινοτομίες που όχι μόνο καλύπτουν ενεργειακές ανάγκες, αλλά ταυτόχρονα ενισχύουν την τοπική παραγωγή και απασχόληση.
Οικονομική υπεραξία και νέες θέσεις εργασίας
Μετά από δεκαετίες λιγνιτικής εκμετάλλευσης, η ΔΕΗ επενδύει 270 εκατ. ευρώ για την αποκατάσταση 200.000 στρεμμάτων πρώην ορυχείων. Η γη επιστρέφει στους πολίτες, έτοιμη για καλλιέργεια, οικιστική χρήση ή νέες επιχειρηματικές δραστηριότητες.
Ακόμα και η απόσυρση εγκαταστάσεων πραγματοποιείται με αυστηρά περιβαλλοντικά πρότυπα, ενώ οι ταινιόδρομοι λιγνίτη (400 χλμ.) θα αξιοποιηθούν σε μονάδα πυρόλυσης στο Αμύνταιο.
Ο αντίκτυπος των έργων είναι τεράστιος: υπολογίζεται πως για κάθε μία θέση εργασίας στα data centers δημιουργούνται 5 επιπλέον στο τοπικό οικοσύστημα. Το Mega Data Center αναμένεται να φέρει 10.000 θέσεις εργασίας κατά την κατασκευή και 1.200 μόνιμες στη λειτουργία, ενώ η αναβάθμισή του σε Giga Data Center θα φέρει το σύνολο των άμεσων θέσεων σε πάνω από 20.000.
Παράλληλα, δημιουργείται πρόσφορο έδαφος για εγκατάσταση software companies, startups τεχνολογίας και τεχνικών AI, προσφέροντας υψηλής εξειδίκευσης και καλά αμειβόμενες θέσεις. Το real estate και η τοπική οικονομία ενισχύονται πολλαπλά, ενώ αναμένεται επιστροφή νέων ανθρώπων στην περιοχή.
Δράσεις ψηφιακής συνδεσιμότητας
Ο Όμιλος ΔΕΗ έχει επεκταθεί πέρα από την ενέργεια σε έργα όπως:
- FTTH (Fiber to the Home): Στόχος για 3 εκατ. νοικοκυριά ως το 2026
- East-to-Med Data Corridor: Καλωδιακός διάδρομος οπτικών ινών που ενώνει Ευρώπη και Ασία
- Olympus AI: Ανάπτυξη AI-as-a-Service λύσεων για ενέργεια και τεχνολογία
- DCFlex της EPRI: Διεθνής συνεργασία που συνδέει τη λειτουργική ευελιξία data centers με την αξιοπιστία των ενεργειακών συστημάτων
Όπως συνέβη με πόλεις όπως το Bilbao και το Cardiff, που επανεφηύραν την οικονομική τους ταυτότητα, έτσι και η Δυτική Μακεδονία μπορεί να αναδειχθεί ως το νέο πρότυπο βιώσιμης, πράσινης και τεχνολογικά προηγμένης περιφέρειας στην Ευρώπη.
Στρατηγική και γεωπολιτική διάσταση
Η παρουσία της ΔΕΗ σε υποδομές αιχμής, όπως τα data centers, μεταβάλλει όχι μόνο την ίδια την επιχείρηση, αλλά και τη θέση της Ελλάδας στον γεωστρατηγικό ενεργειακό και ψηφιακό χάρτη. Η χώρα, ως κόμβος μεταφοράς ενέργειας (μέσω ΑΔΜΗΕ και διασυνδέσεων) και δεδομένων (μέσω υποθαλάσσιων καλωδίων), διεκδικεί ενεργό ρόλο στην επόμενη φάση της παγκόσμιας ψηφιακής οικονομίας.
Η σύγκλιση με αμερικανικά κεφάλαια και τεχνολογικές εταιρείες, πέρα από το οικονομικό αποτύπωμα, ενισχύει τις διατλαντικές σχέσεις σε μια περίοδο ανακατατάξεων. Η στρατηγική της ΔΕΗ εξελίσσεται σε πλατφόρμα κοινών συμφερόντων ΕΕ και ΗΠΑ με φόντο την ενεργειακή ασφάλεια, την πράσινη μετάβαση και τον ψηφιακό μετασχηματισμό.
Γιατί αυξάνονται οι ανάγκες για Data Centers
Η επανάσταση της Τεχνητής Νοημοσύνης και ο ψηφιακός μετασχηματισμός έχουν οδηγήσει σε μια πρωτοφανή αύξηση της ζήτησης για Data Centers παγκοσμίως. Σύμφωνα με τις εκθέσεις των Cushman & Wakefield και McKinsey, η παγκόσμια ζήτηση προβλέπεται να ξεπεράσει τα 200 GW μέχρι το 2030, εκ των οποίων περίπου 35 GW θα αφορούν αποκλειστικά στην Ευρώπη. Ωστόσο, τα επιβεβαιωμένα έργα είναι λίγα, λόγω ελλείψεων σε κατάλληλες τοποθεσίες και ενεργειακή επάρκεια, δημιουργώντας ένα μεγάλο επενδυτικό κενό.
Ο Όμιλος ΔΕΗ πρωτοπορεί προχωρώντας σε μία κολοσσιαία επένδυση σε μία περιοχή, που αποτελεί την ιδανική τοποθεσία, καθώς συγκεντρώνει σπάνια και στρατηγικά πλεονεκτήματα:
- ΔΕΗ: κατοχή γης και υπάρχουσα ενεργειακή υποδομή
- Βιομηχανική γη: Άμεσα διαθέσιμη, χωρίς αδειοδοτικά εμπόδια
- Ενέργεια: Διαθέσιμο διαφοροποιημένο ενεργειακό χαρτοφυλάκιο (ΑΠΕ, φυσικό αέριο, μπαταρίες, αντλησιοταμίευση, ΣΗΘΥΑ)
- Διασυνδέσεις ΑΔΜΗΕ: Εξαιρετικά ισχυρό δίκτυο μεταφοράς ενέργειας
- Δίκτυο Φυσικού Αερίου
- Δίκτυο Οπτικών Ινών
- Νερό: Διαθέσιμοι υδάτινοι πόροι, απαραίτητοι για την ψύξη
- Ανάγκες Τηλεθέρμανσης στην περιοχή
- Έμπειρο Ανθρώπινο Δυναμικό: Εξειδικευμένο τεχνικό προσωπικό με πολυετή εμπειρία σε μεγάλα έργα
