ΣΕΒ: Ο ψηφιακός μετασχηματισμός στην «Υγεία 2.0»

Τα τελευταία χρόνια, η υιοθέτηση ψηφιακών λύσεων στον κλάδο της υγείας εξελίσσεται με ταχείς ρυθμούς (Παγκόσμια Σύνοδος για την Υγεία, 2022), διαμορφώνοντας τη λεγόμενη ψηφιακή υγεία (eHealth), μετάβαση που ενισχύεται από την ανάπτυξη ιατρικών τεχνολογιών (medtech) και τη σημαντική αύξηση του όγκου και εύρους των δεδομένων υγείας. Σε διεθνές επίπεδο, οι τάσεις αυτές την επόμενη δεκαετία θα αλλάξουν ριζικά τη φυσιογνωμία του κλάδου, οδηγώντας σε ένα μοντέλο θεμελιωμένο στις ψηφιακές τεχνολογίες, την απομακρυσμένη παροχή υπηρεσιών και την αξιοποίηση των δεδομένων.

Η ψηφιακή υγεία, με επίκεντρο τον άνθρωπο, μεταμορφώνει τον τρόπο παροχής υπηρεσιών και πρόσβασης σε υπηρεσίες υγείας. Διασυνδέει ιατρικό εξοπλισμό, ψηφιακές εφαρμογές, «φορετές» συσκευές, βάσεις δεδομένων και πληροφοριακά συστήματα, προσφέροντας αναβαθμισμένες υπηρεσίες υγείας προς τους πολίτες, με κύρια χαρακτηριστικά την εξατομίκευση, την άνεση και την αμεσότητα. Επενδύσεις σε τεχνολογία, δεδομένα και υποδομές, σε συνδυασμό με την ανάπτυξη καινοτομίας στο χώρο των ιατρικών επιστημών (Μedtech), μετασχηματίζουν ριζικά το τοπίο στον κλάδο, αλλά και στα εθνικά συστήματα υγείας ανοίγοντας νέους δρόμους για την άμεση και απρόσκοπτη πρόσβαση των πολιτών σε υπηρεσίες υγείας σύμφωνα με τις ανάγκες τους. Παράλληλα, η αξιοποίηση των ψηφιακών δεδομένων υγείας επιτρέπει τη βελτίωση των αποφάσεων πολιτικής, αναβαθμίζει την ποιότητα των υπηρεσιών (π.χ. μέσω του Ατομικού Φακέλου Υγείας) και προωθεί την επιστημονική έρευνα και την παραγωγή καινοτομίας.

Την επόμενη δεκαετία, τα συστήματα και οι δομές υγείας θα εστιάσουν στην υιοθέτηση τεχνολογιών αιχμής όπως το Διαδίκτυο των Ιατρικών Συσκευών (Internet οf Medical Things-IoMΤ: διασύνδεση ιατρικών συσκευών-ασθενών-γιατρών) και η Τεχνητή Νοημοσύνη. Στο πλαίσιο αυτό, η χρήση αλγορίθμων μηχανικής μάθησης επεκτείνεται, παρέχοντας λύσεις για πρώιμη διάγνωση, εξατομικευμένη θεραπεία, λήψη ιατρικών αποφάσεων, προβλέψεις βάσει ανάλυσης δεδομένων πληθυσμών, εξαγωγή συμπερασμάτων από δεδομένα ασθενών, οργάνωση υπηρεσιών και διαχείριση ασθενών.

Η ψηφιακή υγεία στην Ελλάδα

Στη χώρα μας υπάρχει ένα ευρύ πεδίο δυνατοτήτων αξιοποίησης ψηφιακών λύσεων τηλεϊατρικής, εφαρμογών και «φορετών» συσκευών (wearables), «ψηφιακής θεραπευτικής» (digital therapeutics), έξυπνων νοσοκομείων και ιατρικών δεδομένων. Είναι λύσεις που μπορούν να εξυπηρετήσουν αποτελεσματικά τις ανάγκες υγείας πληθυσμών που χαρακτηρίζονται από γήρανση, χρόνιες παθήσεις, δυσκολίες πρόσβασης σε υπηρεσίες υγείας και ελλείψεις σε ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό. Οι συνθήκες αυτές εντοπίζονται και στην Ελλάδα, όπου η συμμετοχή της ηλικιακής ομάδας 65+ αναμένεται να ξεπεράσει το 25% του πληθυσμού το 2030 (ΕΛΣΤΑΤ) και η γήρανση να επιβαρύνει το κόστος υγείας κατά 5% ετησίως – όπως και στην υπόλοιπη ΕΕ. Παράλληλα, η γεωγραφία της Ελλάδας συνιστά επιπλέον παράγοντα για τη διευρυμένη παροχή και χρήση λύσεων ψηφιακής υγείας, που θα καλύπτει τις ανάγκες των νησιωτικών και απομακρυσμένων κοινοτήτων της ηπειρωτικής χώρας.

Ποιες είναι, λοιπόν, οι ειδικότερες τάσεις σε κάθε ένα από τα mega-trends της ψηφιακής υγείας, και ποιες είναι οι ωφέλειες που μπορεί να καρπωθούν οι Έλληνες πολίτες από τη διευρυμένη υιοθέτηση ψηφιακών εφαρμογών και πρακτικών στο πλαίσιο της μετάβασης προς την Υγεία 2.0; Πόσο έτοιμη είναι η Ελλάδα να προχωρήσει σε βήματα προς την κατεύθυνση της τηλεϊατρικής, των ψηφιακών εφαρμογών, των digital therapeutics και την αξιοποίηση των δεδομένων υγείας, και ποια είναι τα βήματα που μπορεί να ακολουθήσει για να επιταχύνει το βηματισμό της;

Το Παρατηρητήριο του ΣΕΒ για τον Ψηφιακό Μετασχηματισμό εκπόνησε την παρούσα μελέτη με σκοπό να αναδείξει τις ωφέλειες του ψηφιακού μετασχηματισμού στον τομέα της Υγείας για τους πολίτες και τη δημόσια διοίκηση, και τις ευκαιρίες που προκύπτουν για τη δημιουργία αξίας στην οικονομία, αλλά και την κοινωνία σε τέσσερις βασικούς πυλώνες.

Υπηρεσίες τηλεϊατρικής

Οι υπηρεσίες τηλεϊατρικής μπορούν να επιφέρουν σειρά ωφελειών για ασθενείς και συστήματα υγείας όπως: 23% αποτελεσματικότερη θεραπεία στα επείγοντα περιστατικά, 70% χαμηλότερο κόστος παροχής υπηρεσιών, 17,7% λιγότερες ημέρες νοσηλείας ανά ασθενή, και 4,8% λιγότερες νοσηλείες ανά 1.000 ασθενείς. Επίσης, διευκολύνουν την πρόσβαση των πολιτών στο Σύστημα Υγείας με δυσκολία φυσικής παρουσίας, βελτιώνουν την ιατρική περίθαλψη και αναβαθμίζουν την ποιότητα ζωής. Ήδη, 9 στους 10 πολίτες διεθνώς, δηλώνουν ικανοποιημένοι από υπηρεσίες τηλε-ραντεβού με γιατρούς.

Στην Ελλάδα, οι υπηρεσίες τηλεϊατρικής έχουν σημαντικά περιθώρια βελτίωσης μέσα από την επέκταση τους και σε νέες περιοχές πέρα  από κάποια νησιά της 2^ης ΥΠΕ (νησιά Αιγαίου πλην Κρήτης και Σποράδων). Η επέκταση των υπηρεσιών πρέπει να συνοδευτεί από την κατοχύρωση θεσμικού πλαισίου, και για τους ιδιώτες παρόχους (νομική κατοχύρωση ιατρικής πράξης από απόσταση, αναγνώριση από τον ΕΟΠΥΥ των σχετικών δαπανών, κ.λπ.), ώστε να καλυφθούν τα θεσμικά κενά και να διευκρινιστούν οι  ασάφειες της αγοράς.

Ψηφιακά εργαλεία & εφαρμογές

Η χρήση εργαλείων όπως τα health apps και τα digital therapeutics προσφέρει 40% μεγαλύτερη ακρίβεια στη μέτρηση ζαχάρου και εξοικονόμηση €50 δισ. το χρόνο στα ευρωπαϊκά συστήματα υγείας μέσω πρώιμης διάγνωσης, επιτρέποντας σε ασθενείς και τους φροντιστές τους να τα χειρίζονται οι ίδιοι, βελτιώνοντας την ποιότητα ζωής των ασθενών τους, μειώνοντας τις εισαγωγές στα νοσοκομεία και συντομεύοντας τη διάρκεια νοσηλείας.

Ωστόσο, καθώς η χρήση τους στην Ελλάδα είναι περιορισμένη, προτείνεται η ανάπτυξη νέου ρυθμιστικού πλαισίου, το οποίο, μεταξύ άλλων, να καθιερώνει μηχανισμό αξιολόγησης και αποζημίωσης των εργαλείων αυτών, ώστε η αγορά να διευρυνθεί ταχύτερα.

Health apps και οικοσύστημα καινοτομίας στην Ελλάδα

H χρήση εργαλείων όπως τα Health Apps και τα Digital Therapeutics στη χώρα μας είναι περιορισμένη, καθώς το υπάρχον νομοθετικό πλαίσιο (ΥΑ 130648/2009, ΥΑ 1348/2004) δεν είναι εναρμονισμένο με το νέο Κανονισμό περί Ιατροτεχνολογικών Προϊόντων 2017/745 (MDR – Medical Device Regulation), παρουσιάζοντας έτσι αρρύθμιστα κενά.

Από τη στιγμή που τα εργαλεία αυτά δεν μπορούν να αξιοποιηθούν στην ελληνική αγορά, οι εταιρείες που τα αναπτύσσουν (κυρίως startups) προσανατολίζονται σε αγορές του εξωτερικού. Σύμφωνα μάλιστα με έρευνα πεδίου του ΣΕΒ, εμπορική προτεραιότητα για το 90% των εταιρειών αποτελεί η αναζήτηση πωλήσεων σε φαρμακοβιομηχανίες άλλων χωρών (εδώ).

Στην Ελλάδα, λειτουργεί ένα δραστήριο οικοσύστημα καινοτομίας στο χώρο των εργαλείων ψηφιακής υγείας, με σημαντική ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια. Σήμερα, στο Elevate Greece, είναι εγγεγραμμένες 113 startups που δραστηριοποιούνται στο χώρο των βιοεπιστημών (healthtech, medtech, biotech), αποτελώντας την πολυπληθέστερη κατηγορία με 14,7% του συνόλου. Οι περισσότερες από τις μισές υλοποιούν εφαρμογές και εργαλεία ψηφιακής υγείας, κυρίως για τη διαχείριση νοσημάτων, τηλεϊατρική και ευεξία (εδώ).

Δεδομένα υγείας

Η αξιοποίηση των δεδομένων υγείας μειώνει κατά 33% τους θανάτους από καρδιακές παθήσεις, κατά 50% τους θανάτους από HIV, κατά 50% τους θανάτους από σηψαιμία και κατά 67% τα περιστατικά έλκους κατάκλισης, προσφέροντας στους πολίτες εξατομικευμένη και ακριβέστερη διάγνωση και θεραπεία. Επιπλέον, ενισχύει την έρευνα & καινοτομία στις επιστήμες υγείας, ενώ κάθε €1 εκ. επένδυσης σε ένα κέντρο αριστείας δεδομένων υγείας, συνεισφέρει άμεσα €956 χιλ. στο ΑΕΠ της χώρας.

Τα δεδομένα υγείας στην Ελλάδα συλλέγονται μέσω ενός εκτενούς οικοσυστήματος, το οποίο περιλαμβάνει αρκετά ηλεκτρονικά συστήματα και αποθετήρια οργανισμών και φορέων του δημόσιου κυρίως τομέα. Ωστόσο, ακόμα δεν έχει προχωρήσει η δευτερογενής αξιοποίηση. Επομένως, προτείνεται η ανάπτυξη στρατηγικής και αντίστοιχου ρυθμιστικού πλαισίου, καθώς και η δημιουργία ενός αποθετηρίου δεδομένων υγείας, με σαφείς προδιαγραφές και προϋποθέσεις λειτουργίας.

Έξυπνα νοσοκομεία ή τα νοσοκομεία του μέλλοντος

Τα έξυπνα νοσοκομεία θα βελτιώνουν την εμπειρία ασθενούς έως και 95%, παρέχοντας άμεσες, γρήγορες και ποιοτικές υπηρεσίες, εφαρμόζοντας την πλέον ενδεδειγμένη θεραπευτική αντιμετώπιση και παρέχοντας περίθαλψη στις κατοικίες των ασθενών, μειώνοντας παράλληλα τις μη επείγουσες εισαγωγές.

Στην Ελλάδα η παρουσία έξυπνων νοσοκομείων, είναι ακόμα περιορισμένη (π.χ. βήματα σε αυτή την κατεύθυνση στο ΓΝ «Παπαγεωργίου» Θεσσαλονίκης), όμως υπάρχει σχεδιασμός για τη μετατροπή κάποιων μονάδων σε έξυπνες. Στην κατεύθυνση αυτή, προτείνεται η διαμόρφωση μιας ολοκληρωμένης στρατηγικής για τη μετατροπή νοσοκομείων του ΕΣΥ σε έξυπνα, βασισμένης σε 4 Πυλώνες: ανάπτυξη υπηρεσιών εξυπηρέτησης του πολίτη, ψηφιοποίηση εσωτερικών διαδικασιών, ανάπτυξη διαλειτουργικότητας με συστήματα άλλων φορέων και αξιοποίηση δεδομένων.