Της Μαρίας Μόσχου
Η ταχύτατη ενίσχυση της αμυντικής αυτάρκειας στην Ευρώπη βρίσκει την Ελλάδα παρούσα, με σαφές σχέδιο επενδύσεων, τεχνολογικής αναβάθμισης και βιομηχανικής στρατηγικής. Ελληνικές εταιρείες αναπτύσσουν αμυντικά συστήματα και έχουν ήδη διεθνή πορτφόλιο ενώ την ίδια στιγμή νεοφυείς εγχώριες επιχειρήσεις «σηκώνουν» βαριές χρηματοδοτήσεις για παραγωγή νέων αμυντικών προϊόντων.
Παράλληλα μέσω του προγράμματος SAFE, της ευρωπαϊκής χρηματοδότησης και των γενναίων φορολογικών κινήτρων για την εγχώρια παραγωγή, η χώρα αποκτά επιπλέον πλεονέκτημα προσέλκυσης επενδύσεων και χτίζει τις βάσεις για μια βιώσιμη, αυτόνομη αμυντική υποδομή. Σε συνδυασμό με το γενικότερο «κύμα» επενδύσεων που παρουσιάζεται το τελευταίο διάστημα στις ευρωπαϊκές startups με αμυντικό προσανατολισμό φαίνεται να χτίζεται ένα «δυνατό» οικοσύστημα όπου η Ελλάδα διεκδικεί με αξιώσεις μία θέση.
Στο επίκεντρο: η ενίσχυση της καινοτομίας, η δημιουργία θέσεων εργασίας και η ενεργή συμμετοχή της Ελλάδας στην ασφάλεια της Ε.Ε.
Το SAFE αλλάζει τα δεδομένα στην ευρωπαϊκή άμυνα
Με το βλέμμα στην ανασύνταξη της ευρωπαϊκής στρατηγικής άμυνας, το πρόγραμμα SAFE (Security Action for Europe) έρχεται να λειτουργήσει ως καταλύτης για τη βιομηχανική ενίσχυση των κρατών-μελών. Η Ελλάδα συγκαταλέγεται ανάμεσα στις χώρες που κινούνται γρήγορα, διεκδικώντας πόρους άνω των 1,2 δισ. ευρώ για στρατιωτικές επενδύσεις και συμπράξεις.
Το SAFE δεν είναι απλώς ένα ταμείο, αλλά ένας συνδυασμός μηχανισμών: χρηματοδότηση, δανεισμός με ευνοϊκούς όρους, ενίσχυση διακρατικών έργων και άμεση πρόσβαση σε κεφάλαια για έργα αμυντικής φύσεως, όπως υποδομές, δίκτυα επικοινωνιών, κυβερνοασφάλεια και συστήματα επιτήρησης. Η Ελλάδα έχει ήδη υποβάλει σχέδιο για συμμετοχή σε έργα μεγάλης κλίμακας που καλύπτουν τους βασικούς άξονες του ευρωπαϊκού στρατηγικού σχεδίου “Readiness 2030”.
Φορολογικά κίνητρα – Υπερεκπτώσεις που αλλάζουν τον χάρτη
Η ελληνική κυβέρνηση θέτει σε εφαρμογή ένα από τα πλέον φιλόδοξα φορολογικά κίνητρα για επενδύσεις στον τομέα της άμυνας και της στρατιωτικής τεχνολογίας. Οι επιχειρήσεις που θα δραστηριοποιηθούν στους τομείς κατασκευής οπλικών συστημάτων, στρατιωτικών οχημάτων, UAVs, δορυφορικών υποσυστημάτων και στρατιωτικής τεχνολογίας θα επωφελούνται από 100% υπερεκπτώσεις στις επενδυτικές τους δαπάνες, για τα έτη 2026 έως 2028.
Πρακτικά, οι δαπάνες αυτές «μετράνε διπλά» και οδηγούν σε μηδενική φορολόγηση επί των σχετικών κερδών. Το μέτρο συνοδεύεται από καθεστώς ταχείας αδειοδότησης, αντίστοιχο των στρατηγικών επενδύσεων, και αναμένεται να λειτουργήσει ως βασικός μοχλός για την εγκατάσταση μονάδων παραγωγής στην Ελλάδα.
Ειδικότερα η έκπτωση θα αφορά για αρχικές επενδύσεις που θα εκκινήσουν τα έτη 2026, 2027 και 2028 και τους ακόλουθους τομείς:
- Κατασκευή όπλων και πυρομαχικών (ΚΑΔ 25.40)
- Κατασκευή μηχανοκίνητων οχημάτων (ΚΑΔ 29.10)
- Κατασκευή ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού για μηχανοκίνητα οχήματα (ΚΑΔ 29.31)
- Κατασκευή άλλων μερών και εξαρτημάτων για μηχανοκίνητα οχήματα (ΚΑΔ 29.32)
- Κατασκευή αεροσκαφών και συναφών μηχανημάτων (ΚΑΔ 30.30)
- Κατασκευή στρατιωτικών οχημάτων μάχης (ΚΑΔ 30.40).
Το ΕΛΚΑΚ ως εθνικός πυλώνας καινοτομίας
Το Ελληνικό Κέντρο Αμυντικής Καινοτομίας (ΕΛΚΑΚ) αποτελεί τον κεντρικό μηχανισμό ώθησης της Ελλάδας προς την «τέταρτη βιομηχανική επανάσταση» στον τομέα της άμυνας. Ιδρύθηκε με σκοπό να λειτουργήσει ως γέφυρα ανάμεσα στον ακαδημαϊκό χώρο, τις startups, τη βιομηχανία και τις Ένοπλες Δυνάμεις. Το ΕΛΚΑΚ αναλαμβάνει τόσο τον ρόλο του τεχνολογικού επιταχυντή όσο και αυτόν του εθνικού κόμβου στρατιωτικής καινοτομίας.
Ήδη υλοποιεί πιλοτικά πάνω από 15 προγράμματα στρατιωτικής τεχνολογίας με προϋπολογισμό άνω των 65 εκατ. ευρώ για το 2025. Ανάμεσά τους:
- Σύστημα δορυφορικής παρακολούθησης ISR με δυνατότητες real-time data transmission
- Ανάπτυξη swarm drones για αποστολές επιτήρησης και αποτροπής
- Προγράμματα ασύρματων επικοινωνιών πεδίου μάχης μέσω δικτύων 5G/6G και edge computing
- Ενσωμάτωση Τεχνητής Νοημοσύνης σε επιχειρησιακά περιβάλλοντα με δυνατότητες αυτόνομης λήψης αποφάσεων
Παράλληλα, προχωρά στη δημιουργία διακλαδικών Testbeds όπου μπορούν να δοκιμάζονται νέες τεχνολογίες σε προσομοιωμένα πεδία. Αυτή η υποδομή προσελκύει ήδη ενδιαφέρον διεθνών ερευνητικών ινστιτούτων και μεγάλων εταιρειών του κλάδου. Το όραμα του ΕΛΚΑΚ είναι η μετατροπή της Ελλάδας σε περιφερειακό hub για στρατιωτική τεχνολογία, εξαγωγικό κέντρο και στρατηγικό εταίρο για ΝΑΤΟ και Ε.Ε.
R&D έργα υψηλής τεχνολογίας
Η εστίαση σε Έρευνα και Ανάπτυξη (R&D) αποτελεί τον πυρήνα της νέας στρατηγικής. Μέσω συμπράξεων δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, πανεπιστημίων και νεοφυών επιχειρήσεων, η Ελλάδα φιλοδοξεί να εξελιχθεί σε κόμβο καινοτομίας για στρατιωτικές εφαρμογές. Τα υπό σχεδίαση έργα περιλαμβάνουν μικροδορυφόρους παρακολούθησης, αυτόνομες πλατφόρμες ανάλυσης πεδίου μάχης με τεχνητή νοημοσύνη, ολοκληρωμένα logistics μέσω blockchain και αισθητήρες νέας γενιάς για χρήση από χερσαίες μονάδες.
Παράλληλα, η αμυντική βιομηχανία εισέρχεται σταδιακά στη φάση της «ψηφιοποιημένης παραγωγής», με τη χρήση ρομποτικών μονάδων, real-time monitoring και predictive maintenance για στρατιωτικά συστήματα. Η έμφαση δίνεται στην ελληνική προστιθέμενη αξία, ώστε τα προϊόντα να μην είναι απλώς συναρμολόγηση εισαγόμενων μερών, αλλά τεχνολογίες που αναπτύσσονται και εξελίσσονται εντός συνόρων.
Η Ελλάδα στον ευρωπαϊκό αμυντικό χάρτη
Η νέα αρχιτεκτονική της ευρωπαϊκής άμυνας περιλαμβάνει πλέον ενεργό ρόλο για κράτη που μπορούν να αποδείξουν τεχνολογική επάρκεια και σταθερή βιομηχανική πολιτική. Η Ελλάδα αποκτά σταδιακά θέση στη διαμόρφωση κοινών ευρωπαϊκών έργων, καθώς και στη φιλοξενία ερευνητικών κόμβων ή γραφείων καινοτομίας.
Η συμμετοχή σε πολυεθνικά έργα όπως το Eurodrone, τα ευρωπαϊκά πυραυλικά προγράμματα (ESSI), η στρατιωτική τεχνητή νοημοσύνη και τα αυτόνομα συστήματα επιτήρησης δίνει στην Ελλάδα πόντους πολιτικής επιρροής, οικονομικού αντίκτυπου αλλά και πρόσβαση σε κρίσιμες αλυσίδες τεχνολογικής αξίας.
Startups και διεθνή επενδυτικά funds: Η ανερχόμενη αγορά της ελληνικής άμυνας
Η συμμετοχή των ελληνικών νεοφυών επιχειρήσεων στον χώρο της άμυνας δεν αποτελεί πια περιθωριακή δραστηριότητα, αλλά βασικό πυλώνα του αναπτυσσόμενου οικοσυστήματος. Πάνω από 30 startups έχουν ήδη εισέλθει στον χώρο των αμυντικών τεχνολογιών, με καινοτόμες λύσεις που καλύπτουν από cyber defense έως έξυπνα συστήματα logistics και υποστήριξης μάχης.
Χαρακτηριστικά παραδείγματα:
- Skytrack: ελληνική startup που σχεδιάζει λογισμικό ελέγχου για αυτόνομα UAVs με χρήση AI
- PhalanxOS: πλατφόρμα κυβερνοασφάλειας που ήδη δοκιμάζεται από ευρωπαϊκούς στρατούς
- Tacticode: αισθητήρες μάχης ενσωματωμένοι σε στολές και κράνη στρατιωτών για real-time biometrics
Το ενδιαφέρον των funds είναι έντονο: ήδη συμμετέχουν στον χρηματοδοτικό κύκλο εταιρείες όπως η Marathon VC, η Big Pi Ventures, αλλά και διεθνείς παίκτες από το Ισραήλ, τη Γερμανία και τις ΗΠΑ. Το ΕΛΚΑΚ διευκολύνει την είσοδο των νεοφυών μέσω accelerator προγραμμάτων και matchmaking με στρατιωτικούς οργανισμούς.
Η δημιουργία του νέου DefenceTech cluster με έδρα τη Λάρισα στοχεύει να λειτουργήσει ως κόμβος συνεργασίας για startups, ερευνητικά ιδρύματα, βιομηχανικούς εταίρους και στρατιωτικές μονάδες. Το cluster αυτό θα έχει πρόσβαση σε τεχνικές υποδομές, mentoring, κεφάλαια σποράς και δικτύωση με ευρωπαϊκά οικοσυστήματα αμυντικής καινοτομίας.
Προοπτικές και γεωπολιτικό αποτύπωμα
Η ενίσχυση της αμυντικής βιομηχανίας δεν έχει μόνο οικονομική ή τεχνολογική διάσταση. Η γεωπολιτική θέση της Ελλάδας στην Ανατολική Μεσόγειο, σε συνδυασμό με την ανάγκη της Ε.Ε. για στρατηγική αυτονομία, μετατρέπει τη χώρα σε κρίσιμο κρίκο της ευρωπαϊκής άμυνας. Η ικανότητα να συμμετέχει ενεργά στην παραγωγή, στον εξοπλισμό και στην τεχνολογική αυτοδυναμία λειτουργεί και ως εργαλείο εξωτερικής πολιτικής.
Η πρόκληση για τα επόμενα χρόνια είναι η θεσμοθέτηση αυτής της πορείας. Η Ελλάδα καλείται να διασφαλίσει μακροχρόνια χρηματοδότηση, συνεκτικές πολιτικές και θεσμική συνέχεια, ώστε να μην πρόκειται απλώς για μια συγκυριακή ώθηση, αλλά για μία διατηρήσιμη στρατηγική αμυντικής καινοτομίας.
